Fiche van de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC).
a) Titel voorstel
Verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) 2018/1862 betreffende de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem (SIS) op het gebied van politiële en justitiële samenwerking in strafzaken ten aanzien van het invoeren van signaleringen door Europol
b) Datum ontvangst
Commissiedocument 9 december 2020
c) Nr. Commissiedocument
COM(2020) 791
d) EUR-Lex
https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=COM%3A2020%3A791%3AFIN&qid=1607595231368
e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Raad voor Regelgevingstoetsing
SWD(2020) 543 (behorende bij COM (2020) 796 Verordening voor wijziging van Verordening (EU) 2016/794. Geen opinie Raad voor Regelgevingstoetsing beschikbaar.
f) Behandelingstraject Raad
Raad Justitie en Binnenlandse Zaken
g) Eerstverantwoordelijk ministerie
Ministerie van Justitie en Veiligheid
h) Rechtsbasis
Artikel 88 lid 2(a) van het Verdrag betreffende werking van de Europese Unie (VWEU)
i) Besluitvormingsprocedure Raad
Gekwalificeerde meerderheid
j) Rol Europees Parlement
Medebeslissing
2. Essentie voorstel
a) Inhoud voorstel
Op 9 december 2020 heeft de Commissie een voorstel gedaan voor wijziging van de Europol verordening(1). Het voorstel tot wijziging van de verordening betreffende de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem (SIS) op het gebied van politiële en justitiële samenwerking in strafzaken (hierna: SIS-verordening) maakt hier onderdeel van uit.
SIS is een grootschalig hit/no-hit informatiesysteem dat grenscontroles en samenwerking tussen rechtshandhavingsautoriteiten ondersteunt in en tussen de Schengenlidstaten. Hoofddoel van SIS(2) is het behouden van interne veiligheid binnen het Schengengebied bij het ontbreken van interne grenscontroles. Europol heeft reeds toegang tot SIS. Vanaf maart 2021 zullen lidstaten Europol informeren door aanvullende informatie uit te wisselen over hits bij signaleringen in verband met terroristische misdrijven.
De Commissie beoogt met de nieuwe categorie signalering specifiek voor Europol om de huidige beperkingen in het delen van informatie van derde landen en internationale organisaties met SIS, te ondervangen. Verwezen wordt naar informatie over niet-EU buitenlandse terroristenstrijders die derde landen delen met Europol en individuele lidstaten en momenteel niet altijd kunnen worden ingevoerd in SIS. Dit zou deels te maken hebben met de beperkte analysecapaciteit in lidstaten en tevens met nationale wetgevende beperkingen tot invoering van dergelijke informatie in SIS vanwege het ontbreken van een link met een nationaal onderzoek. De Commissie ziet het als een risico dat grenswachters deze personen niet kunnen detecteren wanneer zij de EU binnenkomen dan wel dat de rechtshandhavingsautoriteiten hen niet opmerken bij controle binnen de EU. De ondersteunende rol van Europol wordt door de Commissie van belang geacht gezien de voornoemde beperkingen bij een groot aantal lidstaten om derdelandsinformatie in SIS te registeren.
Met het voorstel zou Europol in staat worden gesteld om, na consultatie van de lidstaten, ´informatieve signaleringen´ in SIS in te voeren over derdelanders die verdacht worden van een misdrijf of waarvan een feitelijke indicatie of gegronde reden bestaat om aan te nemen dat deze persoon een misdrijf gaat plegen dat valt binnen het mandaat van Europol. Europol zou een dergelijke signalering invoeren op basis van informatie van derde landen of van internationale organisaties die door Europol is geanalyseerd en geverifieerd.
Met de wijziging wordt beoogd eerstelijnsmedewerkers (grenswachters en politie) direct en actueel van informatie te voorzien. In signaleringen zijn verzoeken tot concrete acties opgenomen voor functionarissen van bevoegde autoriteiten in andere lidstaten. Indien sprake is van een ´hit´ zal via het nationale SIRENE-bureau(3) aan Europol worden terug gerapporteerd dat de desbetreffende persoon is gelokaliseerd met plaats, tijd en reden van de controle die heeft plaatsgevonden. Naast deze rapportering volgen voor de lidstaat waar de hit heeft plaatsgevonden geen verdere verplichtingen. Het is aan de lidstaat zelf om op basis van nationaal recht en beleid per geval te bekijken of verdere maatregelen getroffen moeten of kunnen worden ten aanzien van de desbetreffende persoon.
Vergelijkbaar met andere categorieën signaleringen in SIS wordt in het voorstel tevens de toetsingstermijn voor deze categorie signaleringen en de verwijdering van deze categorie signaleringen gedefinieerd. Hierbij geldt dat de ingevoerde gegevens enkel in SIS bewaard mogen blijven zolang het nodig is om het doel waarvoor de signalering is ingevoerd, te bereiken.
b) Impact assessment
Commissie De Commissie heeft een impact assessment(4) opgesteld behorend bij het voorstel voor wijziging van de Europol verordening. Een nieuwe categorie in SIS voor Europol wordt in deze impact assessment meegenomen, waarbij Europol’s rol en bevoegdheden en waarborgen zijn beoordeeld. De impact van mogelijke beleidsopties ten aanzien van signaleringen in SIS heeft geleid tot het huidige voorstel dat de geïdentificeerde problemen naar het oordeel van de Commissie ondervangt.
a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein
Het kabinet hecht aan een goed functionerend, informatierijk en effectief SIS en bijbehorende informatiedeling. Het kabinet beschouwt het SIS als een belangrijk systeem in het kader van de samenwerking tussen EU- en Schengenlidstaten inzake Europese veiligheid- en migratievraagstukken en het behouden van interne veiligheid binnen het Schengengebied bij het ontbreken van interne grenscontroles. Het kabinet is geen voorstander van het overdragen van operationele bevoegdheden aan Europol of invloed van Europol op de uitvoering van nationale bevoegdheden, onder meer op het gebied van nationale veiligheid. Nederland houdt daarbij vast aan de uitgangspunten zoals deze in de Raadsresolutie over de toekomst van Europol op 9 november jl. zijn aangenomen(5).
b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel
Het kabinet is positief over de ondersteunende rol van Europol aan de lidstaten op het gebied van interne veiligheid en ziet mogelijkheden voor SIS hierbij. Het kabinet kan de noodzaak onderschrijven om de huidige tekortkomingen m.b.t. adequate en tijdige informatie-uitwisseling met behulp van het SIS te verhelpen. Optreden op EU-niveau heeft in deze volgens het kabinet meerwaarde. Het kabinet is er echter niet van overtuigd dat de voorgestelde fundamentele wijziging van deze systematiek en de beoogde bevoegdheid voor Europol om signaleringen over verdachte derdelanders in SIS te zetten, daartoe de juiste uitwerking is. Het kabinet beoogt een uitwerking waarbij lidstaten beter in positie worden gebracht om dit knelpunt van informatie over verdachte derdelanders te verhelpen, omdat dit beter aansluit bij de huidige praktijk en de huidige systematiek van SIS. Daarbij ziet het kabinet ook oplossingen in verdere samenwerking met Interpol en beter gebruik van bestaande systemen, zoals het Europol Information Systeem (EIS).
SIS is bedoeld om een land een actie uit te laten voeren naar aanleiding van een signalering door een ander land, voor zover dat in overeenstemming is met Europees recht en nationaal recht. Daarbij is er een vergaande mate van verplichting om het signalerende land te informeren over een hit. In de aangenomen resolutie over de toekomst van Europol (9 november jl.) zijn lidstaten overeengekomen dat Europol de nationale bevoegde rechtshandhavingsautoriteiten ondersteunt en dat lidstaten de exclusieve bevoegdheid behouden voor het initiëren en uitvoeren van onderzoeken. Ook is er recent een procedure afgesproken waarbij lidstaten informatie over vermeende buitenlandse terroristenstrijders die van derde landen ontvangen is, verifiëren en waar mogelijk in SIS zetten met een ondersteunende rol voor Europol. Het kabinet wil ook in het licht van dit voorstel vasthouden aan deze uitgangspunten. Daarbij is voor het kabinet van belang dat de soevereiniteit voor bescherming van de nationale veiligheid bij de lidstaat belegd blijft en besluiten tot eventueel aanvullende maatregelen naar aanleiding van een hit aan de lidstaat is op basis van nationaal recht en beleid.
Ook heeft het kabinet vragen rondom de weging van informatie van derde landen door Europol, te weten de eisen en kwaliteit van de informatie, en wat dit betekent voor de waarborgen van de betrokken datasubjecten. Gedeelde informatie heeft alleen toegevoegde waarde indien deze relevant en van voldoende kwaliteit is. Verder behoeft verduidelijking onder wiens verantwoordelijkheid de ingevoerde informatie van Europol valt. Tevens zijn voor het kabinet de uitvoerbaarheid van het voorstel in de praktijk evenals de rechtszekerheid belangrijke aandachtspunten. Het kabinet zal hierop verduidelijking vragen bij de Commissie.
c) Eerste inschatting van krachtenveld
In de aangenomen resolutie over de toekomst van Europol (9 november jl.) zijn lidstaten overeengekomen dat effectievere mechanismes noodzakelijk zijn voor informatie-uitwisseling met derde landen voor het vervullen van Europols taak als EU-informatiehub. Lidstaten zijn ook overeengekomen dat Europol de nationale bevoegde rechtshandhavingsautoriteiten ondersteunt en dat lidstaten de exclusieve executieve bevoegdheid behoudt voor het initiëren en uitvoeren van onderzoeken. Veel lidstaten zijn kritisch over het idee dat Europol signaleringen met een opvolgingsactie in SIS zou kunnen zetten, de praktische implementatie en de meerwaarde daarvan. In de gezamenlijke verklaring van de ministers van Binnenlandse Zaken over terrorisme (13 november jl.), hebben de lidstaten dan ook aangegeven dat de lidstaten zelf informatie van derde landen in het SIS zetten, indien dit juridisch mogelijk zou zijn en na deze beoordeeld en geanalyseerd te hebben. Europol zou daarbij moeten assisteren. Op dit moment is de positie van het Europees Parlement niet duidelijk.
Lees hier de volledige Beoordeling Wijziging Verordening Schengen Informatiesysteem voor Europol
Bekijk hier de Aanbieding informatie over nieuwe voorstellen Europese Commissie
Bron: Rijksoverheid
