De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heeft per ongeluk 321 gesprekken tussen gevangenen en hun advocaten opgenomen. De koepelorganisatie zegt dat het om een fout gaat en heeft de opnamen van de gesprekken inmiddels gewist. Advocaten zijn cynisch en spreken van een ‘terugkerend verschijnsel’.Dat schrijft de regionale nieuwsomroep 1Limburg.
Gesprekken tussen verdachten en gevangenen enerzijds en hun advocaat anderzijds zijn vertrouwelijk. Dat betekent dat de politie, justitie en andere handhavingsinstanties deze gesprekken niet mogen opnemen of afluisteren. Het is een fundamenteel recht waar onze rechtsstaat op is gebouwd en vertrouwt.
Iedere gedetineerde in Nederland heeft iedere week het recht om tien minuten lang te telefoneren. Hoe weet men met wie ze spreken? Bellen ze met hun advocaat, partner of misschien een handlanger? En hoe weten we zeker dat ze niet stiekem criminele activiteiten aan het bekokstoven zijn met de persoon aan de andere kant van de lijn?
Om antwoord te krijgen op deze vragen is het systeem Telefonie voor Justitiabelen bedacht. Dit systeem neemt alle telefoongesprekken op om te voorkomen dat er criminele activiteiten worden beraamd. Gesprekken met een advocaat worden niet opgenomen. Omdat Telefonie voor Justitiabelen voorzien is van nummerherkenning, worden deze telefoontjes er automatisch uitgepikt en niet opgeslagen en teruggeluisterd.
Toch gaat het lang niet altijd goed. 1Limburg schrijft dat de DJI sinds begin dit jaar 321 gesprekken tussen gevangenen en hun advocaat heeft opgenomen. De fout werd ontdekt op 16 september in het gevangeniscomplex op Schiphol. Toen medewerkers doorkregen dat het om vertrouwelijke gesprekken ging, werden de opnamen onmiddellijk stopgezet.
“Deze gesprekken zijn niet uitgeluisterd door DJI. Er vindt namelijk logging plaats van het voeren, meeluisteren, opnemen en terugluisteren van gesprekken. De gesprekken zijn ook verwijderd uit het systeem van Telefonie voor Justitiabelen”, zo vertelt een woordvoerder van de gevangeniskoepel tegenover de Limburgse omroep. Hij waarschuwt echter dat dit een landelijk probleem is en sluit niet uit dat elders ook vertrouwelijke telefoongesprekken zijn opgenomen.
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Volgens de DJI gaat het om een fout in het systeem van Telefonie voor Justitiabelen. De nummerherkenning van het belsysteem werd omzeild als een gedetineerde een telefoonnummer met dertien cijfers draaide in plaats van tien. “DJI en de Nederlandse Orde van Advocaten waren er niet van op de hoogte dat deze mogelijkheid een gesprek tot stand kon brengen”, zo vertelt een woordvoerder van de gevangeniskoepel.
De Nederlandse Orde van Advocaten is direct na de ontdekking van deze fout in het belsysteem op de hoogte gebracht. De Orde bevestigt dat er geen gesprekken zijn afgeluisterd en de opnames inmiddels zijn gewist. Toch spreekt de instantie van een “onwenselijke situatie”. Ze heeft de betrokken advocaten op de hoogte gesteld van het voorval.
Eén van hen strafpleiter Jeroen van Berge Henegouwen. Hij is boos op de DJI en dat “keer op keer blijkt dat justitie het niet laten kan om gesprekken tussen advocaten en hun cliënten af te luisteren”. Volgens hem verzint justitie iedere keer een andere smoes waarom het fout gaat. Hij kan dan ook weinig met de geruststelling dat er geen vertrouwelijke gesprekken zijn afgeluisterd. Cynisch zegt hij: “Het is mij inmiddels wel duidelijk dat justitie weinig op heeft met het beroepsgeheim van advocaten”.
Ook advocaat Raimon Maessen is kritisch en noemt het een ‘terugkerend verschijnsel’. “Ik vind dit zeer zorgwekkend. Het betreffen telkens incidenten, maar het is een terugkerend verschijnsel in de afgelopen jaren waarbij het in gevangenissen steeds opnieuw fout gaat. Volgens mij is het de hoogste prioriteit om hiaten in systemen in instellingen adequaat aan te pakken.”
Serge Weening, een collega van Maessen, zegt dat hij tegenwoordig een stuk terughoudender is tegen zijn cliënten: dit soort incidenten laat zien dat je er niet blind op kunt vertrouwen dat je vrijuit kunt spreken. De advocaat vertrouwt erop dat de DJI “zorgvuldig en wijs” met het probleem is omgegaan. “Maar dat neemt niet weg dat mensen misschien dingen hebben gehoord die ze niet hadden mogen horen.”
Het is niet de eerste keer dat de DJI en justitie in verlegenheid worden gebracht vanwege het opnemen van vertrouwelijke gesprekken tussen gedetineerden en hun advocaat. Twee jaar geleden bleek dat de DJI door een softwarefout drieduizend vertrouwelijke gesprekken had opgenomen. Dit kwam door een fout in de software.
Eind vorig jaar verscheen er een onderzoeksrapport van een commissie waaruit bleek dat er sinds 2013 ruim 25.000 telefoongesprekken met advocaten waren opgenomen. Ook hiervoor werd de software aangewezen als de boosdoener. Minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming noemde dit een “onaanvaardbare situatie in het kader van een goed functionerende rechtsstaat”. Dekker zei destijds dat er meerdere verbeteringen in het systeem waren aangebracht.
