Op 20 augustus 2019 houdt de Rechtbank Gelderland zitting in twee rechtszaken die treinreiziger Michiel Jonker heeft aangespannen tegen de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) inzake de anonieme OV chipkaart. Jonker deed in de periode 2014-2018 handhavingsverzoeken bij de AP vanwege schending van zijn privacy door Nederlandse Spoorwegen (NS), nadat NS in juli 2014 de papieren trein-kaartjes afschafte. De AP weigerde dit aanvankelijk te onderzoeken, waarop Jonker naar de rechter stapte. Na een uitspraak van de rechtbank in 2016 moest de AP alsnog onderzoek doen.
Jonker vindt dat NS reizigers discrimineert als die kiezen voor behoud van hun privacy met een anonieme OV-chipkaart. Reizigers verliezen o.a. hun voordeelurenkorting en worden zo onder druk gezet hun privacy af te staan. Bovendien is inmiddels gebleken dat ook de anonieme kaart niet werkelijk anoniem is, waardoor er al sinds juli 2014 sprake is van een door NS afgedwongen verwerking van persoonsgegevens.
De rechtbank gaat twee door Jonker aangespannen procedures gevoegd behandelen. Jonker: "Ik heb daar om gevraagd en ben er blij mee, want het is eigenlijk één en dezelfde zaak. De AP heeft het in 2016 gesplitst in twee delen, waarschijnlijk in een poging om het tweede deel niet grondig te hoeven onderzoeken."
De eerste procedure gaat over prijsdiscriminatie van houders van anonieme OV-chipkaarten die tevens een voordeelurenabonnement hebben. NS weigert hun de voordeelurenkorting te geven die reizigers met gepersonaliseerde OV-chipkaarten wel nog steeds krijgen. Jonker: "De AP zegt dat NS dat mag doen, omdat NS dat zo in de algemene voorwaarden heeft opgenomen. Volgens de AP is er dan sprake van een contract zoals bedoeld in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dat bestrijd ik. NS kan wel van alles in haar algemene voorwaarden zetten, maar als het in strijd is met de wet, dan is dat onrechtmatig. De AVG is niet bedoeld als een vrijbrief voor willekeur van bedrijven die persoonsgegevens willen verzamelen."
De tweede procedure gaat over het feit dat zelfs de "anonieme" OV-chipkaart niet anoniem is. Op elke kaart zijn immers twee unieke nummers aangebracht, waardoor de kaart en de kaarthouder kunnen worden gevolgd. Nadat de AP in maart 2019 in een derde, eveneens door Jonker aangespannen zaak, nieuwe vragen over de OV-chipkaart stelde, bleek dat het saldo van de anonieme OV-chipkaart niet werkelijk "op de kaart geladen" wordt, zoals tot nu toe naar de treinreizigers was gecommuniceerd. In plaats daarvan wordt het saldo overgemaakt naar de back-office van het bedrijf Translink Systems (TLS), dat in opdracht van NS betalingen afhandelt. Daardoor worden elke keer dat iemand in- of uitcheckt met een anonieme kaart of saldo laadt, het tijdstip en de locatie van de anonieme kaart geregistreerd. In augustus 2019 hoorde Jonker dat dit al in 2010 door een onderzoeksgroep van wetenschappers onder de aandacht was gebracht. Desondanks deed de AP vervolgens negen jaar lang niks.
Jonker: "Ik werd pas kort geleden op dat onderzoek geattendeerd, en voel me verraden. Het gaat hier om ca. vijf miljoen houders van anonieme OV-chipkaarten, die door NS negen jaar lang voor de gek zijn gehouden, terwijl de AP wist dat dit gebeurde, maar wegkeek. Zelfs in het door de rechtbank in 2016 opgedragen onderzoek kwam dit niet boven water. Pas nadat ik in 2018 nog weer een derde zaak aanspande, en dit voorjaar een bezwaarprocedure, ging de AP eindelijk de juiste vragen stellen."
Dit nieuwsbericht is ook te vinden in het dossier AVG
