De Nederlandse krijgsmacht heeft, zonder dat ze daartoe bevoegd is, op grote schaal data verzameld over Nederlandse burgers. Het leger vergaarde informatie over organisaties als Viruswaanzin, de Gele Hesjes, De Andere Krant en Robert Jensen. Ook zou een militair hebben geïnfiltreerd op een online platform om inlichtingen te vergaren. Dat schrijft NRC, die een reconstructie maakte over de oprichting van het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC) afgelopen maart.
Het Nederlandse leger dat op eigen bodem inlichtingen verzamelt over haar bevolking. Het is volgens militair-historicus Christ Klep een unicum dat “een militaire dienst structureel wordt gebruikt voor het grootschalig verzamelen van inlichtingen die eigenlijk voor civiele doeleinden bedoeld zijn”, zo vertelt hij tegenover NRC.
Wat het omstreden maakt is dat de krijgsmacht deze bevoegdheid niet heeft. Daarvoor hebben we in ons land tal van inlichtingen- en opsporingsdiensten, zoals de Nationale Politie, het ministerie van Justitie en Veiligheid en de Algemene en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD en MIVD). Alleen als deze instantie om assistentie vragen, mag het leger inlichtingen verzamelen van burgers. In dit geval opereerde het LIMC op eigen houtje.
De instantie verzamelde over een groot aantal onderwerpen informatie, waaronder het coronavirus, faillissementen, 5G-zendmasten en pollen. Het LIMC bestudeerde maandenlang maatschappelijke groeperingen als Viruswaanzin, activisten die zich verenigd hebben onder de noemer Gele Hesjes, het als ‘alternatieve medium’ bestempelde platform Jensen.nl van podcast- en televisiemaker Robert Jensen en de papieren uitgave van De Andere Krant.
Al deze gegevens belandden vervolgens in een computersysteem die door het ministerie van Defensie was gebouwd. Met deze informatie wilde het LIMC inzicht krijgen op het coronavirus en de verspreiding van desinformatie of nepnieuws. Volgens NRC wilde Defensie al langer een centrum oprichten om te experimenteren met informatie als wapen. Ze gebruikte de coronapandemie als excuus om hiermee aan de slag te gaan.
Uit onderzoek van NRC blijkt dat de krijgsmacht zijn boekje ver te buiten ging. De krant schrijft dat de analyses van het LIMC vanaf het eerste moment worden gedeeld met onder meer de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en de Nationale Politie. Naast openbare bronnen vergaarde de instantie ook data uit zogeheten ‘semi-gesloten bronnen’, waaronder gedragsanalyses en informatie afkomstig van militaire liaisons in onder meer ziekenhuizen en verpleeghuizen. Tot slot wist het LIMC ook de hand te leggen op gegevens uit vertrouwelijke bronnen, zoals het interne registratiesysteem van de politie en een technische briefing bij een ministerie.
Het ministerie van Defensie speelt de vermoorde onschuld. In een reactie stelt het ministerie dat het LIMC enkel informatie vergaart uit openbare bronnen en dat ze niet naar individuele personen kijkt. Bij ‘openbare bronnen’ moet je denken aan bijvoorbeeld sociale media als Facebook en LinkedIn, persoonlijke websites en databases die voor iedereen toegankelijk zijn, zoals de Schoolbank en de Kamer van Koophandel (KvK). Het gerucht dat een infiltrant onder een schuilnaam maandenlang een online platform van completdenkers in de gaten hield, doet commandant Patrick Dekkers van het LIMC af als “apekool”.
De manier van werken veroorzaakte de nodige commotie. Volgens NRC hadden enkele militairen kritiek geuit, waardoor zij op een zijspoor belandden. Uiteindelijk greep de defensietop in en bepaalde dat de rapporten niet langer extern verspreid mochten worden. Deze opdracht werd op 25 augustus verstrekt.
Het verhaal krijgt wellicht nog een staartje. D66-Kamerlid Salima Belhaj noemt de werkzaamheden van het LIMC “zorgwekkend”. “Defensie moet geen taken van politie of AIVD op zich nemen”, zo vertelt ze tegenover NRC. Ze vraagt een Kamerdebat aan over de kwestie, waar minister Ank Bijleveld, die politiek verantwoordelijk is, tekst en uitleg mag geven.
