DNA-databank wordt verder verruimd

Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft op 6 september voorgesteld een nieuw onderdeel van het DNA in de DNA-databank op te slaan. Dit deel, het zogeheten Y-profiel, is voor de mannelijke leden van één familie precies gelijk. Door het DNA van één man op te slaan, heeft justitie daarmee in de praktijk het DNA van de gehele mannelijke lijn van de familie in de DNA-databank. Volgens het NFI kan zo over een periode van tien jaar het DNA van "één tot twee miljoen" mannen in de DNA-databank zijn opgenomen. Vrouwen hebben dit deel van het DNA niet, dus voor hen heeft deze verruiming geen effect.

Tweede Kamerlid Van Oosten (VVD) is enthousiast over dit plan. "Dit idee klinkt op zichzelf natuurlijk hartstikke goed". Hij drong er tijdens het vragenuurtje van 11 september dan ook op aan om de haalbaarheid van dit voorstel te onderzoeken.

Niet standaard
Volgens staatsscretaris Harbers is het niet de bedoeling om bij de standaard DNA-afname van veroordeelden van ernstige misdrijven ook het Y-profiel te bepalen en dat op te slaan in de DNA-databank. Dat is volgens hem in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Bovendien is het niet noodzakelijk, omdat het doel van klassiek DNA-onderzoek is, om het DNA van een veroordeelde of verdachte te vergelijken met een DNA-spoor van een misdrijf. Daar heeft de familie van de verdachte verder geen betrokkenheid bij.

Maar naast dit klassieke DNA-onderzoek, bestaat er het DNA-verwantschapsonderzoek. Een DNA-verwantschapsonderzoek mag alleen bij zwaardere misdrijven worden ingezet en wordt dan voor die specifieke zaak uitgevoerd. Daarbij wordt een groep mensen die mogelijk met die zaak te maken kunnen hebben, gevraagd DNA af te staan om te vergelijken met een specifiek (dader-)spoor. Daarbij wordt ook gekeken of het (dader-)spoor wellicht afkomstig is van een familielid van iemand die aan het onderzoek meedoet. In zo'n situatie zou van de mensen in de toekomst ook het Y-profiel bepaald kunnen worden. Als één mannelijk lid van een familie aan een dergelijk verwantschapsonderzoek meedoet, wordt feitelijk het DNA van de gehele mannelijke lijn van die familie met het (dader-)spoor vergeleken.

Bij een DNA-verwantschapsonderzoek mag ook in de DNA-databank gezocht worden of er mogelijk familieleden van personen bij de zaak betrokken zijn. Als het daadwerkelijke celmateriaal of bijvoorbeeld bloedmonster van mensen in de DNA-databank bij het NFI aanwezig zijn, kan daarvan ook het Y-profiel bepaald worden.

Op dit moment is het al toegestaan om het Y-profiel van mannen te bepalen bij een DNA-verwantschapsonderzoek. De Officier van Justitie kan daar opdracht voor geven.

Uitwerking nog onduidelijk
Staatssecretaris Harbers stelt nu dat deze Y-profielen in de toekomst aan de DNA-databank kunnen worden toegevoegd voor andere DNA-verwantschapsonderzoeken. Hiervoor zal dan wel de wet moeten worden aangepast, omdat dat nu niet is toegestaan.

Het is onduidelijk in welke gevallen en van wie het Y-profiel dan in de DNA-databank wordt opgeslagen. De profielen van mensen die (vrijwillig) meegewerkt hebben aan een DNA-verwantschapsonderzoek moeten direct worden vernietigd als blijkt dat ze geen overeenkomsten hadden met het (dader-)spoor. Daarnaast is het nog onduidelijk wat de meerwaarde is om in algemene zin DNA voor verwantschapsonderzoeken op te slaan, omdat het DNA-verwantschapsonderzoek altijd onder een specifieke kring van mensen wordt uitgevoerd.

Eind 2018
Op dit moment wordt de werking van het DNA-verwantschapsonderzoek geëvalueerd. Daarbij wordt onder andere ook gekeken of meewerken aan een DNA-verwantschapsonderzoek verplicht zou moeten worden gesteld. De resultaten van de evaluatie worden later dit jaar verwacht. Op basis van deze evaluatie zal minister Grapperhaus met een wetswijziging komen. Hierin zal ook de mogelijke opslag van het Y-profiel geregeld worden. Harbers zegt dat het wetsvoorstel eind 2018 naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd.