De Autoriteit Persoonsgegevens wil dat overheden, bedrijven en organisaties die onrechtmatig persoonsgegevens van burgers verwerken en delen smartengeld betalen. Enkel achteraf boetes opleggen bij overtreding is niet effectief. Hiervoor is echter een wetswijziging nodig.Dat zei Aleid Wolfsen, bestuursvoorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens, maandag aan de Kamercommissie Financiën, zo schrijft dagblad Trouw.
Om burgers te helpen, is het noodzakelijk dat overheidsinstanties persoonsgegevens verwerken en opslaan. De praktijk laat zien dat sommige organisaties daarin nogal doorschieten en meer informatie verzamelen dan ze mogen accumuleren.
Zo tikte de Autoriteit Persoonsgegevens in de zomer van 2020 de Belastingdienst op de vingers. De dienst verzamelde jarenlang de nationaliteitsgegevens van 1,4 Nederlanders met een dubbele nationaliteit. De AVG verbiedt dat organisaties dergelijke bijzondere persoonsgegevens verwerken, omdat deze informatie geen invloed heeft op een aanvraag van kinderopvangtoeslag. De toezichthouder omschreef de werkwijze van de fiscus als “onrechtmatig, discriminerend en onbehoorlijk”.
Eerder deze week merkte de Autoriteit Persoonsgegevens op dat het Inlichtingenbureau mogelijk meer gegevens verzamelt en combineert dan wettelijk is toegestaan. Ze heeft de organisatie om opheldering gevraagd. Het Inlichtingenbureau heeft vier weken de tijd om de privacywaakhond duidelijkheid te verschaffen over welke gegevens ze verzamelt, op welke manier dat gebeurt en welke wettelijke grondslag daarvoor bestaat.
De Autoriteit Persoonsgegevens heeft een aantal middelen tot zijn beschikking om op te treden tegen overheidsinstanties, bedrijven en organisaties die meer data verzamelen dan is toegestaan volgens de Europese privacyregels. Ze kan de organisatie in kwestie aanschrijven en waarschuwen deze praktijken stop te zetten. De toezichthouder kan tevens de verwerkingsbevoegdheid afnemen, wat inhoudt dat de organisatie niet langer persoonsgegevens mag verzamelen en verwerken. Tot slot kan de toezichthouder boetes opleggen. Deze kan oplopen tot 20 miljoen euro, of 4 procent van de wereldwijde jaaromzet, afhankelijk van welk bedrag hoger is.
Het enkel opleggen van boetes is in de ogen van Aleid Wolfsen minder effectief. Het geld dat de privacywaakhond hiermee ophaalt, stroomt rechtstreeks naar de staatskas. Hij ziet meer heil in een smartgeldregeling. “Met het uitkeren van smartengeld help je de burger, die een kras op zijn ziel overhoudt, omdat hij zo is behandeld”, zo vertelde Wolfsen afgelopen maandag tegenover de Kamercommissie Financiën.
Als voorbeeld noemde de AP-bestuursvoorzitter de rapper Typhoon. Hij is succesvol, rijdt in een dure auto rond en wordt regelmatig staande gehouden door de politie. “Dan kun je wel zeggen, hij krijgt toch geen bekeuring, er is toch niks aan de hand? Maar het feit dat hij steeds aangehouden wordt, klopt helemaal niet. Dat geeft een kras op de ziel, die nooit meer weggaat”, beargumenteerde Wolfsen.
Zojuist noemden we de Belastingdienst en het Inlichtingenbureau die grote datastromen verwerken. Deze gegevens worden niet alleen intern opgeslagen, maar ook met derden gedeeld, zoals gemeenten, woningbouwcorporaties, banken en schuldsaneerders. Alle organisaties die informatie hebben ontvangen die ze wettelijk niet mogen bezitten, moeten deze verwijderen uit hun systemen en burgers hierover informeren. Of dat ook daadwerkelijk gebeurd is kan Wolfsen niet zeggen. “Het is voor ons fysiek onmogelijk om zo breed toezicht te houden. En de rechter kijkt hier ook niet naar”, vertelde Wolfsen aan de Kamercommissie Financiën. Hij noemt dit “een groot gat in de rechtsbescherming”.
