Steeds meer bedrijven verzamelen data. Het genereren, verwerken en benutten van informatie die consumenten opleveren, is onderdeel van het businessmodel van bedrijven in diverse sectoren. Ook in de financiële sector worden deze gegevens een steeds belangrijkere productiefactor. Dit kan een stimulans zijn voor innovatie en concurrentie, maar brengt ook risico’s met zich mee. Verdere samenwerking tussen toezichthouders op het gebied van financiën en privacy is dan ook noodzakelijk.
Dat schrijft de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in haar rapport Trendoverzicht 2021. Hierin gaat de waakhond in op de belangrijkste trends in de financiële sector en de daarbij horende risico’s.
Big data is big business wordt vaak gezegd. Het verzamelen en verwerken van onze gegevens brengt bij steeds meer bedrijven geld in het laatje. Naast data van sociale media, smartphones en biometrische gegevens zijn financiële gegevens vandaag de dag gewilder dan ooit. In steeds meer sectoren, waaronder de financiële sector, is het verzamelen van data dan ook een productiefactor geworden. “Zowel traditionele financiële partijen als branchevreemde spelers proberen de toenemende mogelijkheden van datagebruik kern te maken van hun bedrijfsprocessen om hun dienstverlening en winstgevendheid te verbeteren”, zo meent de AFM.
Wat moeten bedrijven met al deze gegevens? Het antwoord op deze vraag is eenvoudig: door klantgegevens te vergaren willen marktpartijen meer inzicht krijgen in het gedrag van consumenten en daar op inspelen. Dit wordt ook wel datakapitalisatie genoemd. Organisaties doen er dan ook alles aan om hun datapositie te versterken. Door nieuwe technologische ontwikkelingen als web scraping software, Europese regelgeving (denk aan de datastrategie van de Europese Commissie: de Digital Finance Strategy) en het gegeven dat wij een steeds grotere digitale voetafdruk achterlaten op het internet, maken we het technologiebedrijven alsmaar gemakkelijker.
Door deze trends ontpoppen techbedrijven zich meer en meer in financiële dienstverleners. Bedrijven als Apple, Google, Samsung en LG verdienen hun geld niet alleen met de verkoop van consumentenelektronica, maar beschikken ieder over hun eigen betaaldienst (Apple Pay, Google Pay, Samsung Pay en LG Pay). “Transactiegegevens en andere financiële data [van consumenten] zijn erg gewild, omdat mede op basis daarvan gedragspatronen in kaart kunnen worden gebracht en mogelijk voorspeld”, zo lezen we in het rapport van de AFM.
De invloed van grote techbedrijven op de Nederlandse financiële markt is vooralsnog klein, maar dat zou in de toekomst van de ene op de andere dag kunnen omslaan, zo waarschuwt de AFM. Deze bedrijven beschikken over gevestigde netwerken, reputatie en vertrouwen, grote klantbestanden, krachtige merken, aanzienlijke winsten en onbeperkte toegang tot kapitaal. “Om deze redenen kunnen bigtechs een aanzienlijke concurrentiedreiging vormen voor de traditionele spelers en kunnen ze zeer snel schaal bereiken bij het aanbieden van financiële diensten”, aldus de AFM.
Dit kan in het voordeel werken voor consumenten. Als voorbeeld noemt de AFM bank- en verzekeringsproducten waarbij het risico van kredietverstrekking beter wordt begrepen en daardoor de prijzen lager uitvallen.
De keerzijde is dat de toenemende beschikbaarheid van gedetailleerde gegevens van risico-inschattingen kan leiden tot onverzekerbaarheid. Digitalisering kan ook helpen bij het onthullen van bepaalde negatieve eigenschappen van een product, of misbruik maken van menselijke eigenschappen zoals een beperkte aandachtsspanne. “Partijen kunnen hierop inspelen bij bijvoorbeeld de verkoop van een consumentenkrediet. En ook prijsoptimalisatie gaat gepaard met perverse prikkels. Denk aan het bepalen van de maximale betalingsbereidheid van consumenten, wat leidt tot een buitenproportionele prijs ten aanzien van het aangekochte product”, zo waarschuwt de AFM. “Hoewel deze thema’s niet nieuw zijn, kunnen zij in een digitaliserende wereld wel vernuftiger worden uitgevoerd. Hierdoor kan het voor consumenten en toezichthouders lastiger worden dit te herkennen.”
De AFM zegt deze ontwikkelingen op de voet te volgen en bekijkt samen met marktpartijen hoe het belang van consumenten gediend kan worden. Hiervoor is samenwerking nodig met partijen als de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), De Nederlandsche Bank (DNB) en Europese toezichthouders.
