Privacy. Een van de meest besproken onderwerpen van het moment. Maar wat is privacy precies? Zelfs na ruim twee jaar onderzoek naar dit onderwerp, blijft het een lastig concept om grip op te krijgen. Persoonlijk denk ik dat privacy moet gaan over controle. Controle over wie je wel of niet in je huis laat, met wie je wel of niet een intiem moment deelt en wie er wel of geen toegang heeft tot je persoonlijke informatie. Maar in de praktijk hebben wij helemaal geen controle over onze persoonlijke informatie. Wij zijn slaven van de data business.
De kans is groot dat je je geen slaaf voelt. Maar toch zien we op drie verschillende manieren dat we allemaal lijden aan data slavernij: het ‘take it or leave it’ idee, het huidige protocol voor servicevoorwaarden en privacy policy’s. Dit betekent dat je verplicht bent tot het accepteren van de voorwaarden wanneer je gebruik wil maken van een dienst. Hiermee geef je de partij achter de dienst toestemming om jouw gedrag (data) te registeren, analyseren, archiveren en hier vervolgens financieel van profiteren. Hier is geen keuze, geen controle en geen alternatief. Dit heeft zich ontwikkeld tot een enorme kennis- en machtsongelijkheid tussen burger en bedrijf. Big Tech bedrijven kennen onze psyche: voorkeuren, verlangens, onzekerheden, vrienden en omgeving. We zijn een makkelijk doelwit, terwijl we geen idee hebben van de beweegredenen van deze bedrijven; Wij weten niet welke informatie ze verzamelen, hoe ze informatie inzetten en welke algoritmes ze daarop loslaten. Toch verdienen deze bedrijven bergen met geld aan de handel in onze data. Naast de macht om ons gedrag te voorspellen en beïnvloeden, worden we als profielen doorverkocht en wordt onze aandacht geveild aan de hoogste bieder. Google maakte in 2017 een winst van $110.9 miljard, waarvan $95,4 miljard winst uit advertenties. Dit zijn bedragen die onze voorstellingsvermogens te boven gaan. Maar belangrijker is dat we beseffen dat onze data heel veel geld waard zijn, dat wij hier momenteel geen zeggenschap of eigendomsrecht over hebben, en dat het wellicht gepast zou zijn om deze absurde bedragen ‘eerlijker’ te verdelen.
Al bijna twee jaar werk ik aan projecten waarin data een valuta eenheid zijn. Zo onderzocht ik de monetaire waardes die verschillende typen data representeren, voor welke bedragen men bereid is zijn privacy te verkopen, de prijs van data die bedrijven aan elkaar betalen, en wat de invloed is van menselijk gedrag op deze waarde. Ik visualiseerde het idee van data als valuta als hypothese, maar eigenlijk zijn data momenteel al een valuta. Voor een ‘gratis’ dienst zoals Google betaal je met de gegevens die je achterlaat. Maar is deze zogenoemde ‘freemium service’ nog wel langer een passende vergoeding tegenover de gigantische waarde die onze data creëren ? De winst zou eigenlijk rechtmatig verdeeld moeten worden onder de producenten van data. Hier keert het aspect van controle terug, ofwel onze privacy. Stel dat wij zelf de controle krijgen over onze data, om zelf te bepalen welke informatie wij delen met wie. Wat gebeurt er dan met het complexe concept van privacy?
‘Waarborging’, ‘bewegingsvrijheid’, ‘autonomie’ en ‘privéleven’ zijn begrippen die we associëren met privacy. Maar we moeten ons afvragen of dit überhaupt ooit een accurate benadering is geweest. Er is inmiddels een beweging ontstaan die strijdt voor de bescherming van privacy, maar wordt er hier gestreden voor een illusie van wat privacy zou moeten zijn? Zo’n 100 jaar geleden bestond het begrip privacy nog niet eens in de context waarin we het nu proberen te beschermen. Ook moeten we ons afvragen of volledige privacy wel ten gunste komt van de ontwikkeling van mens en samenleving. En is dit überhaupt wel een haalbaar streven? Is privacy niet een veredeld luxeproduct waar men alleen waarde aan hecht wanneer hij of zij zich dit kan permitteren?
Het stellen van deze vragen betekent niet dat ik me keer tegen privacy, of het belang van de discussie onderschat. Integendeel: ik ben ervan overtuigd dat we de discussie over privacy verkeerd benaderen. We proberen vooruit te komen door achteruit te lopen. Aan de ene kant strijden we om de traditionele waarden van privacy te behouden, en aan de andere kant smijten we met terms zoals “ik heb toch niks te verbergen”. Laat ik hier stellig in zijn, het belang van en het recht op privacy heeft niets te maken met of je iets te verbergen hebt. Het gaat erom dat wij als samenleving beschermd moeten worden tegenover overheidsinstanties en bedrijven die misbruik kunnen maken van gegevens waarover zij beschikken.
Toch is het juist een datagedreven samenleving die ons vooruit brengt. Onze persoonlijke informatie moeten we niet principieel privé willen houden, want de verwerking van onze data kan bijdragen aan bijvoorbeeld ontwikkelingen op het gebied van zorg, veiligheid, duurzaamheid en onderwijs. Voor die informatie moeten we niet strijden voor privacy, maar voor controle.
Het veranderen van de definitie van privacy is een noodzaak om het idee levend te houden in onze taal. Al ruim twee jaar voer ik de discussie over de vraag of privacy in de zin van controle in een commerciële rechtsvorm (i.e. data als valuta) wel de juiste is. Voor mij is die vraag nog altijd open. Toch is de enige manier om onze privacy te behouden het ontwikkelen van een flexibele, omvangrijke herdefinitie van het begrip. Als we dit geen kans geven, maken we privacy kapot.
Dit artikel is ook te vinden in het dossier Big Data
